Een groot verhaal
Binnen NH Nieuws zijn we ooit begonnen aan een geweldig avontuur dat we Koers naar de Regio noemen. Het komt er in het kort op neer dat we met andere ogen kijken naar ons vak en de samenleving. Leuk? Zeker! Makkelijk? Allerminst!
Droom eens mee. Stel je voor dat ons werkterrein, de wereld buiten, veel meer is dan de grote systemen waarmee we opgevoed zijn: politiek, economie en geloof. Dat de samenleving veel minder zwart-wit is en verzuild. Dat ze bestaat uit mensen, die allemaal verschillend zijn. Dat de meesten het zelfs goed voor hebben met de ander en de omgeving. En dat ze in hun buitenwijken, buurten, woonkernen en dorpen op hun eigen wijze het verschil proberen te maken.
En stel je voor dat je als verslaggever niet meer hoeft te doen, wat anderen al doen. Maar dat je naar buiten mag, erop uit wordt gestuurd om – als een soort ontdekkingsreiziger – die samenleving te verkennen, de mensen te ontmoeten en een podium te bieden. Om op zoek te gaan naar het verhaal dat nog niet verteld is.
Als regionale nieuwszender willen we dus dichter op de samenleving zitten en iets toevoegen aan alle verhalen die al gemaakt worden. Dat doet recht aan onze publieke taak, vinden wij. De samenleving niet van bovenaf bekijken, maar vanuit de samenleving zelf. Er onderdeel van zijn. Reuring maken. Het is een nieuwskoers waarmee we de mens centraal stellen en niet het systeem. Waarmee we tevens de samenleving als uitgangspunt nemen en niet de eigen organisatie.
Dat is minder hoogdravend dan het lijkt. Het is vooral logica. Wat we eigenlijk doen is de regiojournalistiek terugbrengen naar zijn oorsprong. De terugkeer van de dorpsjournalist, die met de poten in de klei staat, de taal spreekt van de mensen om hem of haar heen, die aanspreekbaar en herkenbaar is voor de samenleving. Van onze verslaggevers in de regio willen we specialisten maken, die zijn gebied kent, een netwerk opbouwt en op basis van eigen waarneming de relevante verhalen gaat zien.
Logisch of niet, het heeft op tal van vlakken best wat impact. Dat begint al bij de inhoudelijke keuzes. Wat doe je wel? En vooral: wat doe je niet? Waarom zou je als vanzelfsprekend ellenlange en voorspelbare gemeenteraadsvergaderingen moeten volgen? Om pas daarna naar de mensen te gaan over wie het raadsbesluit gaat. Zijn we dan niet te laat? Als je de samenleving ziet als een bron van kennis, innovatie en inspiratie is het veel waardevoller en logischer daar te beginnen, om het verhaal vervolgens naar de politiek en het bestuur te brengen. Is dat niet een betere en meer eigentijdse invulling van de waakhondfunctie?
Dus geen vanzelfsprekendheden meer, maar elk verhaal en elk idee toetsen aan de koers. En die koers dient als het kompas en moet altijd aan staan, want hardnekkige patronen afschudden is altijd lastig. Hoe gek het ook klinkt, de innovatie en inspiratie zoeken in de samenleving, de mensen in hun kracht zetten en niet zien als domme, willoze slachtoffers zien, druist een beetje tegen onze natuur in. Het is ons aangeleerd om de samenleving en de mensen te wantrouwen. Als media doen we er vaak aan mee, door op de extremen te focussen.
Door met andere ogen te kijken, van binnenuit, gaat er een nieuwe wereld open. Zul je merken dat er heel veel kennis is daarbuiten. Mooie ideeën, die vaak ook nog eens in de praktijk zijn gebracht. Mensen bedenken in hun kleinschalige omgeving oplossingen voor grote problemen. Ze kopen hun dorpskroeg, ze richten een woningcorporatie op, ze zetten een eigen buslijn op, nemen de dorpsschool over. Het helpt ons allemaal als we die mensen en die ideeën meer ruimte geven.
Ideeën die door onze vastgeroeste en grootschalige systemen nog niet de weg vinden naar de beleidsmakers. Dat is dus een mooie rol voor ons en biedt de regionale nieuwsorganisatie een toegevoegde waarde. Inspiratie zoeken en in het licht zetten, zodat de hele samenleving er van kan leren. Dat is ook wat wij het lokale verhaal noemen: het zegt iets over de belevingswereld van de mensen, geeft de bewegingen en ontwikkelingen aan in de samenleving en heeft niet alleen oog voor de problemen, maar ook voor de oplossingen.
Dat vraagt om lef. Het is namelijk gemakkelijker gezegd dan gedaan. Het is als journalist veel gemakkelijker om met de stroom mee te gaan, te doen wat er van je verwacht wordt. De politicus en de beleidsmakers centraal stellen. De vergaderingen bijwonen. Dan zal iedereen je op de schouders kloppen. Maar de andere kant opgaan is veel lastiger. Ook wij worden vaak beschimpt vanwege de andere rol die we kiezen. We zijn slechte journalisten, omdat we niet alle raadsvergaderingen bijwonen. Omdat we niet hetzelfde doen als RTL en de NOS, missen we het grote verhaal. Dat we daar juist een dimensie aan toevoegen, wordt niet altijd gehoord.
Ook op een organisatie heeft deze weg een grote impact. Verslaggevers de samenleving insturen en zonder roosters laten werken, maar op het ritme van de samenleving en de inhoud, doet een beroep op de creativiteit en flexibiliteit van mensen. Dat is niet iedereen gegeven. Het kost jaren om van klassiek geschoolde journalisten, zelfredzame, ondernemende reporters en regionale specialisten te maken.
Het verleggen van ons werkterrein van het kantoor in Amsterdam naar de regio, liet ons geen andere keuze dan de organisatie te kantelen. Van centraal aangestuurd naar bottom up, met kleine regioteams als basis, die verbonden worden door een ondersteunende, verdiepende en faciliterende centrale redactie.
We hebben als het ware de provincie in kleine stukjes gehakt, logische identiteiten als Haarlem, IJmond, Noordkop, West-Friesland en ga zo maar door. Per gebied werkt een eigen regioteam, waardoor we ons publiek op maat kunnen bedienen. Het enorme omslag, maar met heel veel voordelen. Verslaggevers leren een gebied goed kennen. Voor de leidinggevenden biedt een klein, behapbaar team veel meer mogelijkheden om aan te sturen op individu. Er ontstaat dus ruimte voor beter leidinggeven, de menselijke maat en creativiteit.
Een ander gevolg was het openbreken van de muren. We zijn als nieuwsorganisatie veranderd van een journalistieke bunker, naar een club mensen die content en kennis wil delen, die wil samenwerken, die zich niet beter voelt dan de mensen buiten, maar verbinding maakt. Daaruit is een netwerk ontstaan met lokale omroepen en een kweekvijver met nieuwe talenten.
Heeft de redactie als plek daarmee zijn betekenis verloren? Integendeel. Alles wat mooi is heeft een plek nodig. Zoals een bloem ook aarde nodig heeft, moet er voor journalisten een plek blijven om zo nu en dan samen te komen. Om van elkaar te leren, te sparren en te brainstormen. Het mooiste zou het zijn als die plek een weergave is van ons denken: geen klassieke kantoortuin, maar een ontmoetingsplek waar iedereen zich welkom voelt. Zonder veiligheidspoortjes, maar toegankelijk voor het publiek.
Er is nog een lange weg te gaan, maar het geeft aan welke deuren er open gaan als je anders naar de samenleving kijkt. Ik ben er trots op wat we bereikt hebben. We hebben mensen kansen gegeven en veranderd, we hebben bijzondere ontmoetingen gehad, mooie verhalen gemaakt en een werkwijze bedacht die navolging vindt op andere plekken.
We hebben oude structuren losgelaten en moesten nieuwe structuren laten ontstaan. In de weg er naartoe ging en gaat lang niet alles goed. We zijn aan het pionieren, aan het experimenteren, aan het uitvinden en aan het zoeken. Maar als je toelaat dat het soms ook fout mag gaan, geef je ruimte aan nieuwe ideeën, die binnen de klassieke structuren geen voedingsbodem kregen.
Toch moeten we het bijna elke dag nog horen en we zijn er inmiddels aan gewend geraakt. Er zou te weinig structuur zijn, er moeten ook ‘meer grote verhalen’ worden gemaakt. We begrijpen waar het vandaan komt, maar het klopt niet. Wat ze eigenlijk zeggen is dat we hetzelfde moeten doen als de anderen en dat is gek. Met het gemeenschapsgeld dat we krijgen, mag je toch minimaal verwachten dat we de toegevoegde waarde zoeken.
Onze structuur is de samenleving, die elke dag verandert. Dus wij ook. Het verhaal dat we zoeken gaat over mensen. En dat verhaal is niet alleen lokaal, het is niet alleen klein. Het is het verhaal van deze tijd, een wereld in beweging, met heel veel schoonheid en inspiratie. Het is een groot verhaal, groter dan welk verhaal ook.
